Wie 'vier seizoenen' zegt, denkt sinds enkele jaren niet meer louter aan Vivaldi maar mogelijk ook aan de Schotse auteur Ali Smith. Haar romans Winter, Spring, Summer en Autumn vormen een vierluik van originele verhalen die perfect afzonderlijk kunnen worden gelezen maar die zich in dezelfde verhaalwereld afspelen en enkele personages delen. Op één jaargetijde na, ik geloof Winter, heb ik ze allemaal gelezen, dus misschien lees ik haar nieuwste roman, een nakomertje van het vierluik, voor mijn beurt. Toch wil ik niet alleen Companion Piece (2022) maar heel het oeuvre van de innovatieve, grappige en altijd relevante Ali Smith aanraden.
Ergens halverwege het schrijfproces van de vier seizoenen brak de pandemie uit en werd Covid-19 onvermijdelijk. Of we deze lockdownperiode in onze fictie kunnen weglaten of net moeten omarmen, vroeg een bekende schrijfster zich in mijn Facebookfeed af. Een zeer interessante kwestie, en er valt voor beide kampen wat te zeggen. Ali Smith maakte van 2020 het strijdtoneel van haar roman Summer, en zo werd het een van de eerste romans 'over corona'. Andere aangrijpende verhalen die zich in deze periode afspelen zijn Bournville van Jonathan Coe en Lessons van Ian McEwan. En zo ook Companion Piece, waarin Smith, net als Coe en McEwan overigens, een intrigerende link legt tussen de pandemie en een eerdere periode in de geschiedenis.
Sandy Gray krijgt een onverwacht telefoontje van een vage kennis van vroeger. Martina Pelf heeft haar hulp nodig bij een mysterie dat ze maar niet kan oplossen. Op de luchthaven werd ze meer dan zeven uur in een kamer opgesloten nadat de douanier moeilijk deed over haar twee paspoorten en het bezit van een ingenieus slot uit de middeleeuwen. Daar hoorde ze een vrouwenstem vijf woorden prevelen: "Curlew or curfew? You choose."
Hoewel ze zich niet van het vermoeden kan ontdoen dat het verhaal is verzonnen of dat ze wordt opgelicht, geraakt de depressieve Sandy geïntrigeerd door het raadselachtige dilemma en het eeuwenoude artefact. Ze herinnert zich die keer dat Martina haar in tranen om hulp kwam vragen om voor een poëzieles een gedicht van e.e. cummings te helpen ontleden, jaren geleden op de univ, dus moet Martina er vanuit gaan dat Sandy sowieso goed is met raadsels.
Er is ook de komisch onuitstaanbare tweeling Lea en Eden, die voor een humoristische toets zorgt (heerlijke dialogen), maar ook enkele gevoelige onderwerpen aansnijdt. En we ontmoeten Sandy's vader, homofoob en teleurgesteld in zijn dochter, en leren over haar weggelopen en overleden moeder. Sandy's vader krijgt een hartaanval in tijden van ziekenhuisbedschaarste en bezette ambulances, met alle gevolgen van dien. Net als in Coe's roman krijgt het wanbeleid (of beter: non-beleid) van de Britse overheid een welverdiende veeg uit de pan.
Hier krijgt het op zich al ongewone verhaal een bizarre wending. Een jonge smid uit de 15e eeuw, een kind nog, met een brandmerk op haar sleutelbeen en vergezeld van een wulp, komt in de 21e eeuw terecht. We lezen haar opmerkelijke verhaal, dat even origineel als ontroerend is. Ook komen we meer te weten over de wulp (een fascinerende vogel, 'curlew' in het Engels). In haar vorige roman kwam de gierzwaluw dan weer aan bod. Vogels zijn vrij, wij zitten vast in onze menselijke relaties en ambities.
Ondertussen fladderen culturele verwijzingen als kleurrijke vogels door het verhaal. Het gaat van Keats en Hawthorne tot BTS. Het ene beeld roept alweer een volgende associatie op, en zo voort. Taal en de verbeelding staan daarbij centraal. Soms lijkt het of Smith de wulp koos puur omwille van de woordspeling. De vraag is dan of dit stoort. Niet echt. Er zit genoeg humor en emotie in de roman om met veel weg te komen. Net zoals de rest van haar oeuvre is Companion Piece een plezier om te lezen. "A curfew of curlews." Yeah. Sure. Het plezier van spelen met taal waarmee Sandy zichzelf verwent, is aanstekelijk. Waarvoor dank, Ali Smith.
Verder is het boek een pleidooi voor een open geest, een tegengif voor woede, en een ode aan veerkracht.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten