Literaire tip: Testamente

In een periode waarin vuistdikke boeken weer gretig van onder het stof gehaald worden, is het goed nieuws dat zulke kleppers nog steeds worden geschreven. Bij de opzet van Testament, het derde boek van Nina Wähä, denken we meteen aan The Corrections van Jonathan Franzen of aan de Deense film Festen. In haar ambitieuze bestseller neemt de Finse auteur echter de tijd en kan de plot zich stap voor stap ontvouwen. Hierbij legt ze ons niet zelden enkele grote morele vraagstukken voor, misschien net iets te vaak.

Een groot gezin bereidt zich voor op Kerstmis, wanneer (bijna) iedereen zal samenkomen in de boerderij van Pentti Toimi, gezindshoofd met dictatoriale trekjes, en zijn zwijgende vrouw Siri. Al in de proloog wordt ons een moord beloofd. Maar eerst moeten we "hen helaas allemaal leren kennen", de vele personages die in de roman rondlopen. Een verteller spreekt de lezer rechtstreeks aan: vertrouw me en ik leid je doorheen dit verhaal.

We volgen dochter Annie, zwanger en verkast naar Stockholm, die enkele dagen voor kerstavond naar haar ouderlijk huis in het noorden van Finland trekt. Ze heeft haast haar hele familie hiervoor kunnen verzamelen. Wanneer Pentti de kamer binnenkomt, zakt de sfeer onder nul. Hij boezemt zijn gezin nog steeds angst in. Een gesprek met hem is een mijnenveld. Dat is al jaren zo en dat moet veranderen. Er staat iets te gebeuren.

De bal gaat erg traag aan het rollen. Terwijl we, zoals aangekondigd, de voornaamste broers en zussen uitgebreid leren kennen, worden we voortdurend aan het nakende onheil herinnerd. Nog even geduld. We ontmoeten het oudste kind Esko, die de boerderij wil overkopen; de homoseksuele zoon Lauri; de stoere Tatu, die worstelt met een destructieve relatie en verminkt geraakte bij een garagebrand; de altijd blije Helmi en haar slopende ziekte; Voitto en Hirvo, die zich om totaal verschillende redenen diep in het woud verstoppen. En dan is er nog de ijzersterke band tussen Tarmo en Lahja, de tweeling die er geen is.

We duiken in Siri's herinneringen van de oerconservatieve Finse boerenbuiten, de gevoelens die ze moet verkroppen, de emancipatie die niet voor overmorgen is. Achter ruggen worden complotten gesmeed, door tijdelijke allianties van broers en zussen tegen andere broers en zussen, of tegen Pentti. Voor bijna elk kind krijgen we een mogelijk motief mee. Uiteindelijk ontpopt het boek zich tot een whodunnit, waarin Annie op zoek gaat naar een dader.

Nina Wähä's familieroman geeft een inkijk in het innerlijke leven van een waaier aan persoonlijkheden en roept zo sterke morele vragen op, waarin het verhaal af en toe dreigt te verdrinken. Bij elke stap in het ontrafelingsproces nodigt ze ons onrechtstreeks uit er het onze van te denken. Dit meesterwerk over isolatie, uitbuiting, wraak, verraad en vergeving is een absolute aanrader voor wie houdt van de lange adem. Net als haar personage Voitto leert Wähä ons die alvast heel lang inhouden.

Deze literaire tip schreef ik als recensie voor CuttingEdge.