Literaire tip: Alles Moet Weg

Alles Moet Weg (1988) is de debuutroman van Tom Lanoye, gevierd schrijver en eerste stadsdichter van Antwerpen. De jonge rechtenstudent Tony Hanssen wil op eigen benen staan en besluit grof geld te gaan verdienen. Hij steelt van zijn rijke ouders, koopt een rammelige Ford Transit en een driedelig pak, en biedt verschillende bedrijven zijn diensten als verkoper aan. Hij plant overdag rond te rijden en mensen met behulp van folders en kopieën wasmachines, encyclopedieën, verzekeringen, eender wat, aan te smeren, en 's nachts in zijn huis op wielen te overnachten. 

Ondertussen schrijft hij brieven aan zijn vriend Soo, die hard moet blokken voor zijn herexamens recht en zich in de steek gelaten voelt door Tony. In zijn brieven verzint Tony grote successen om Soos ogen uit te steken en niet als een mislukkeling van zijn sokkel te vallen, maar de realiteit blijft achterop. Zelf zit Soo tussen twee vuren, want hij wil in geen geval zijn goede vriend verraden aan diens woedende ouders maar voelt zich ook wat gebruikt door Tony.

Onze moderne Tijl Uilenspiegel geraakt in de meest bizarre avonturen en netelige situaties verzeild, van een feestzaal op het West-Vlaamse platteland over de Gentse beestenmarkt tot het Brusselse nachtleven. Uiteindelijk zit er steeds maar één ding op: vluchten en zijn wonden likken. De kleurrijke figuren die we ontmoeten zijn dronkelappen, oplichters, neokolonialisten, toogfilosofen en criminelen - een doorsneekijk op de Vlaamse bevolking. Tony zelf ziet nog groen achter zijn oren maar het mag duidelijk zijn dat hij zich op geen manier van hen onderscheidt. Ook hij wil, zijn vele mislukkingen ten spijt, slagen in het leven en niet met de staart tussen de poten bij zijn ouders moeten komen aankloppen.

Met Andreeke met de Harvely Davidson voelt Tony zich het meest verwant. Hun ontluikende vriendschap wordt op aandoenlijke wijze voor ons uitgetekend. Lanoye is onfeilbaar bij het opwekken van empathie voor onfortuinlijk Andreeke, al blijft de lezer een gezonde sceptische afstand bewaren. De twee moeten al snel afscheid van elkaar nemen, maar het is in Antwerpen, stad der grootspraak, dat Tony zijn criminele vriend weer opzoekt. Allebei zitten ze compleet aan de grond, en samen besluiten ze om nog één keer hun kans te wagen, in een bloedstollende passage te Tessenderlo, een actiefilm waardig.

Een sterk debuut, omwille van de poëtische beschrijvingen van het Vlaamse platteland met zijn vele gehuchten, de vergane glorie van de Antwerpse haven, de beroemde landmarks in Vlaamse horizonten; omwille van de hilarische dialogen tussen Tony en Andreeke (en de herkenbare toogdiscussies en -moppen van anonieme cafégangers); omwille van het doorgronden van de oervlaamse bekrompenheid; omwille van de evocaties van homo-erotische fantasie, die in een stomdronken bui in Brussel ook in het echte leven lijkt te worden verzilverd, bij Raoul, de man die muziek kan zien.

Na het lezen van Alles Moet Weg verwierp de conservatieve politicus Eric Van Rompuy het misprijzen voor het Vlaamse volk dat hij tussen de regels door las. Hij riep zelfs op tot een nieuw Vlaams Kulturkampf. Beeld je zo'n uitspraak anno 2018 eens in. Het boek werd in 1996 verfilmd door Jan Verheyen, met Stany Crets als Tony Hanssen, Bart De Pauw als Soo en Peter Van Den Begin als Andreeke met de Harley Davidson.