Vooruit dan maar. Musea bezoeken mag hij nog wel van zijn schoolmeester.
Antonio had niet gedacht dat het zo moeilijk zou zijn. Hij kan probéren Bea
minder vaak te zien, maar de relatie tijdelijk bevriezen, dat ziet hij echt
niet zitten. Het kunstmuseum aan de kaaien heeft een interessante collectie uit
de laatste tweehonderd jaar. Al gauw laaft Antonio zich aan het multiversum dat
de vele werken van Picasso, Dalí , Miró, Ensor, Gauguin, Rops en Alechinsky
opwekken.
Bij een van de meest moderne schilderijen verstijft hij. Meteen herkent
hij het serene vernuft van de meesterhand van Théodore Géricault. Vreemd dat de
Medusa niet in het Louvre maar in een Antwerps museum van zakdoekformaat hangt.
Dan merkt Antonio dat er iets in het doek is veranderd. Dit is de Méduse niet. Dit is net zo min het
beroemde werk van Géricault als L.H.O.O.Q.
van Da Vinci is. Die postmodernistische arrogantie ook.
Het werk is van 2018, wat de schipbreukelingen onvermijdelijk
bootvluchtelingen maakt, want zo werkt maatschappelijk geëngageerde kunst. De
Turkse schilderes, Gulcan Tatar, razend populair op Instagram, heeft niet eens
iets toegevoegd aan het meesterwerk. Integendeel, ze heeft elementen
verwijderd, en dat is haar toevoeging, haar toegevoegde waarde.
De gezichten van de 19e-eeuwse pechvogels zijn weggevaagd.
Grillige witte vlekken waar voorheen lijdende karakterkoppen. Anoniem afzien,
als dat geen treffend concept van onze tijd is. Zou de artieste doelen op de
ontmenselijking van die zogenaamde gelukszoekers in de sociale media? Was er
vroeger meer compassie, empathie, respect, begrip, eender wat van menselijke
gevoelens die we in de loop van de gedigitaliseerde jaren zijn kwijtgeraakt?
Zijn de vele levens die de Middellandse Zee, de eigentijdse
verbrandingsoven, de mediterrane moloch, gretig tot zich neemt, gezichtlozen,
anoniem in hun overvloedige en dus onbelangrijke aanwezigheid in de
statistieken? De vele vele cijfers als een monoliet van de dreiging, het
hulpeloze gevaar. Persoonlijkheden die door de publieke perceptie tot maden
worden vermalen, de mens die schilfert, erodeert, verkruimelt tot een gestalte
waarin vaagweg nog de contouren van een individu kunnen worden opgemaakt. Is
dit een mens?
Dat sterft maar massaal. Dat verzuipt en spoelt aan en vergaart faam als
opgezwollen bolle blauwe grauwe approximatie van een peuter. Lijken langs de
kustlijn gelijk lijken langs de omheining, aan elkaar vastgevroren in de
sneeuw, als uit één blok carrara gehouwen. En onze tenen krulden en onze maag
kromp en ons geweten wist van schaamte niet waar kruipen. En onze monden
spraken klanken die zich in honderden talen laten vertalen als dit nooit meer.
Rijstvelden, oerwouden, stranden, kampen, woestijnen, metrostations, scholen,
promenades, hospitalen, stadions, concertzalen – identieke taferelen die zich
ad infinitum herhalen als goedkope spaghettiwesterns waarvan je het einde al
kan raden. Dit nooit meer.
De vraag stellen is ze beantwoorden. Jazeker, Primo Levi. Maar een
compleet verwoeste vervlakte verkruimelde verscheurde opgevreten en
uitgescheten en daarom verfoeide restwaarde ervan. De eindhalte ervan, het
nulpunt ervan, ground zero.
Nooit eerder schreeuwde een kunstwerk zo machteloos om hulp. Geen
Schreeuw geen Guernica geen Medusa vertolkt de complete ontreddering zo
eloquent als dit werk.
Zijn ogen dalen ettelijke minuten af naar de titel van het werk. Het
heet H.H.H.H. Wanneer hij zijn blik
weer op het doek laat vallen, merkt hij tot zijn ontsteltenis dat de blanco
gezichten nu in schaterlachende smileys zijn veranderd. Compleet met dikke
tranen op de wangen.
